دانشمندان مدارکی از وجود ” نورونهای ضد حافظه ” را یافتند که شناخت ما از اعصاب مغز را تغییر می دهد

همه ی ما در جاهایی از زندگیمان با اتفاقاتی روبرو می شویم که دوست داریم فراموش کنیم. بنابراین این حقیقت که مغز ما طوری طراحی نشده تا تمام خاطراتمان را در خود نگه دارد خبری مسرت بخش است. اگر غیر از این بود هرگز نمی توانستیم اطلاعات جدید و مهمتر را (نظیر اسم افرادی که ملاقات می کنیم یا جایی که ماشینمان را پارک کرده ایم) حفظ کنیم.

اما در سطح نورونها چه اتفاقی می افتد که چیزی را که روزی به خاطر سپرده بودیم فراموش می کنیم؟ بر اساس تحقیقی جدید یکی از دلایل فراموش کردن “ضد حافظه” است یعنی پیوند بین نورونهایی که الگویی دقیقاً مخالف فعالیت الکتریکی حافظه ی معمولی تولید می کنند.

فرضیه ی “ضد حافظه” به این نظر بر میگردد که عملکرد مغز سالم ناشی از تعامل بین دو نوع سلول مغز می باشد: نورونهای تحریک کننده و نورونهای بازدارنده. همانطور که از نامشان بر می آید نورونهای تحریک کننده باعث برانگیختن فعالیت الکتریکی مغز می شوند و برعکس نورونهای بازدارنده جلوی فعالیت الکتریکی مغز را می گیرند.

دانشمندان تصور می کنند عدم تعادل بین عملکرد تحریک و بازدارندگی باعث می گردد نورونهای تحریک شده باعث مشکلاتی چون صرع، اسکیزوفرنی و اوتیسم شوند.

در مطالعه ای جدید محققان دانشگاه آکسفورد و دانشگاه لندن روی این موضوع بررسی کردند که چگونه عملکرد نورونها باعث می شوند خاطراتمان را به یاد بیاوریم.

زمانیکه چیزی را یاد میگیریم پیوندهایی بین نورونهای تحریک کننده تشکیل می شود. این کاری مثبت است زیرا باعث می شود چیزی را به حافظه مان بسپاریم. اما همین کار تعادل بین نورونهای تحریک کننده و باز دارنده را بهم می زند. برای برگرداندن تعادل، پیوندهای نورونهای بازدارنده وارد ماجرا می شوند و به شکل نورنهای ضد حافظه الگوهای الکتریکی سازنده ی حافظه را خنثی می کنند. این ضد حافظه ها در واقع حافظه ی ما را نابود نمیکنند بلکه جلوی به یاد آورده شدن خاطراتمان را می گیرند.

دانشمندان پیش از این ضد حافظه را در حیوانات و مدلهای نظری مورد مطالعه قرار داده اند اما تا کنون چیزی در مورد عملکرد نورونهای ضد حافظه در انسانها چیز زیادی نمی دانستند.

برای درک این موضوع محققان از اف.ام.آر.آی یا ام.آر.آی کارکردی و دیگر تکنیک ها استفاده کردند تا بتوانند نگاهی دقیق به فعالیتهای مغز داوطلبان داشته باشند. به شرکت کنندگان شکلهایی مزدوج نشان داده شد تا بهمان صورت با رابطه ای دوتایی در حافظه آنها نقش بندند.

هلن بارون عصب شناس دانشگاه آکسفورد می گوید : “طی بیست و چهار ساعت رابطه ی بین دو شکل در مغز داوطلبان از بین رفت که دلیل آن یا از یاد رفتن رابطه بود و یا برقراری تعادل مجدد بین نورونهای مغز”.

بنابراین روز بعد روی برخی داوطلبان آزمونهای جدیدی انجام شد تا مشخص گردد به یاد نیاوردن رابطه در آنها نتیجه ی برقراری تعادل مجدد نورونی است یا خیر. به نظر ما اگر حافظه موجود باشد اما با برقراری تعادل یادآوری خاطرات انجام نشود میتوان با ماتوقف ساختن فعالیت نورونهای بازدارنده دوباره خاطرات را به یاد داوطلبان آورد.

گروه تحقیقاتی با استفاده از شبیه سازی موج مستقیم جمجمه ای (tDCS) و دادن شوک الکتریکی کوچکی به مغز شرکت کنندگان توانست مقدار مواد شیمیایی خاصی نظیر GABA که خاصیت بازدارندگی دارند را در نورونها محدود کند. با این کار فعالیت نورونهای بازدارنده ی ضد حافظه کمتر شده و حافظه ی مربوط به رابطه ی بین شکلها دوباره احیا شد.

بارون ادامه می دهد: “نشان دادیم کاهش کورتیکال (مربوط به قشر مغز) میتواند پرده را از روی حافظه کنار زند. این نتیجه با سازوکار برقراری تعادل همسان است. افزایش تحریک پذیری در شکل گیری حافظه و یادگیری موثر است و در این حالت پیوند بین نورنهای تحریک کننده نیرومندتر می شود. اما برای برقراری تعادل می توان پیوند بین نورونهای بازدارنده را هم تقویت کرد. نتیجتاً می توانیم استنباط کنیم که حافظه در مجموعه های کورتیکال متعادل بازدارنده/تحریک کننده ذخیره می شود.”

البته تحقیق اخیر تحقیقی کوچک با تعداد محدودی شرکت کننده بود و نتیجتاً در آغاز راه درک عملکرد دقیق پیوندهای بازدارنده هستیم. اما محققان می گویند یافتن این مدرک در مورد وجود ضد حافظه در انسانها و توان دستکاری کردن فعالیت آن گامی بزرگ در درک و درمان امراض روانی-عصبی به شمار می رود.

بارون صحبتهایش را بدین گونه خاتمه می دهد : “نتایج این مطالعه میتواند مستقیماً برای درمان بیمارانی که اسکیزوفرنی و اوتیسم دارند به کار رود. امید داریم بتوانیم با همکاری روانپزشکان و بیماران این تحقیق را ادامه داده و با یافته های جدید در تشخیص و درمان ناهنجاریهای روحی بکوشیم.”

تحقیق در نشریه ی نورون (Neuron) منتشر شده است.

منبع : ScienceAlert