غلبه ویروس های غول پیکر بر سایر ویروس ها
اسفند ۱۲, ۱۳۹۴پروفسور مجید سمیعی
اسفند ۱۲, ۱۳۹۴سید محمود حسابی با نام اصلی محمود خان میرزا حسابی معروف به پروفسور حسابی فیزیکدان، سناتور، وزیر آموزش و پرورش و بنیانگذار فیزیک دانشگاهی در ایران بود.
زندگی نامه
محمود حسابی در سوم اسفند ماه سال 1281 در تهران از پدر و مادر تفرشی ، زاده شد. پدر او سید عباس معزالسلطنه و مادرش گوهرشاد حسابی هر دو اهل تفرش و از سادات تفرش بودند.
دوران کودکی و تحصیلات
پس از سپری نمودن چهار سال، از دوران کودکی در تهران، به همراه خانواده، عازم شامات گردیدند. در هفت سالگی، تحصیلات ابتدایی خود را، در بیروت، با تنگدستی و مرارت های دور از وطن، در مدرسه کشیش های فرانسوی، آغاز کردند، و همزمان، توسط مادر فداکارخود خانم گوهرشاد حسابی ، تحت آموزش تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی، قرار گرفتند.
پروفسور حسابی قرآن کریم را، حفظ و به آن اعتقادی ژرف داشتند. دیوان حافظ را، نیز از بر داشته، و به بوستان و گلستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی، منشات قائم مقام، اشرافکامل داشتند.
شروع تحصیلات متوسطه او، مصادف با آغاز جنگ جهانی اول، و تعطیلی مدارس فرانسوی زبان بیروت بود. از این رو، پس از دو سال تحصیل، در منزل، برای ادامه، به کالج آمریکایی بیروت رفت، و در سن هفده سالگی، لیسانس ادبیات، در نوزده سالگی لیسانس بیولوژی، و پس از آن، مدرک مهندسی راه و ساختمان را، اخذ نمود.
پروفسور در آن زمان، با نقشهکشی و راهسازی، به امرار معاش خانواده، کمک میکرد. او ، همچنین، در رشته های پزشکی، ریاضیات و ستاره شناسی، به تحصیلات آکادمیک پرداختند.
شرکت راهسازی فرانسوی، که حسابی در آن، مشغول به کار بود، به پاس قدردانی از زحماتش، او را، برای ادامه تحصیل، به کشور فرانسه اعزام کرد، و بدین ترتیب، در سال 1924 میلادی به مدرسه عالی برق پاریس وارد، و در سال 1925 میلادی فارغ التحصیل شد.
حسابی همزمان با تحصیل در رشته معدن، در راه آهن برقی فرانسه، مشغول به کار گردید، و پس از پایان تحصیل در این رشته، کار خود را، در معادن آهن شمال فرانسه، ومعادن زغال سنگ ایالت “سار” آغاز کرد.
سپس، به دلیل وجود روحیه علمی، به تحصیل و تحقیق، در دانشگاه سوربن، در رشته فیزیک پرداخت ، و در سال 1927میلادی ، در سن بیست و پنج سالگی، دانشنامه دکترای فیزیک خود را با ارایه رساله ای، تحت عنوان “حساسیت سلولهای فتو الکتریک” ، با درجه عالی، دریافت کرد.
پروفسور حسابی و خانواده
منزل پدری پروفسور حسابی ، با دیرینگی قریب به دو قرن . خانه یی با شماره (پلاک) یا به اصطلاح آن روز ها : کاشی 47 ، در میدان وحدت اسلامی (میدان شاهپور) ، بازارچه قوامالدوله تهران ، پشت کلیسای ارامنه ، ساختمانی با ستون های سنگی تراشیده و سقفهای چوبی با نقوش زیبا ، مزین به آیات کریمه و سروده های زیبا و پند آموز گلستان و بوستان سعدی و منتخبی از غزلیات بی بدیل دیوان حافظ کبیر ، که سید محمود ، در آن متولد شد .
سپس ، در گستره بی وفایی های پدر (معزالسلطنه) با تحمل گرسنگی ، رنج و مشقت وصف ناپذیر در غربت ، در دامان مادری فاضله (خانم گوهرشاد حسابی) که از این مصیبت ها، برای تمام عمر افلیج شده بودند ، رشد یافته ، از نوجوانی ، قرآن کریم را حفظ ، دیوان حافظ و گلستان و بوستان سعدی را ، از بر کرده و در جوانی موفق به کسب مدارک و درجات تحصیلی ، علمی ، هنری و ورزشی از مراکز علمی و دانشگاههای تراز نخست جهان گردیدند .
شجره نامه خانوادگی پروفسور محمود حسابی
نام: محمود
محمودخان
نام خانوادگی: حسابی
میرزا حسابی
مصباح السلطان
متولد: تهران: بازارچه قوام الدوله، میدان شاهپور (وحدت اسلامی)
نام پدر: عباس
لقب پدر: معزالسلطنه
متول: تفرش
نام مادر: گوهر شاد
نام خانوادگی: حسابی
لقب مادر: مدحت السلطنه
متولد: تفرش
نام پدربزرگ: علی
لقب اول پدربزرگ: معز السلطان
لقب دوم پدربزرگ: حاج یمین الملک
متولد: تفرش
نام مادربزرگ: حاجیه طوبی خانم
متولد: تفرش
اجداد مادری: میرزا عیسی وزیر و میرزا محمد حسین وزیر
نام همسر: صدیقه حائری
نام فرزندان: ایرج و انوشه
نام نوه ها: پریشاد، پارسا
تحقیقات پروفسور حسابی
- تحقیق درباره اصلاح قانون جاذبه عمومی نیوتن و قانون میدان الکترومانیتیک ماکسول (الکتریکی کولومب)، 1326 ش (1947م)
-
تحقیق درباره استنتاج ساختمان ذرات اصلی اتم از نظریه عمومی اینشتین، با راهنمایی پروفسور اینشتین، به زبان انگلیسی در دانشگاه پرینستون، 1325 ش (1946 م)
-
تحقیق درباره (نظریه نسبیت) در دانشگاه پرینستون، 1325 ش (1947 م) به چاپ رسیده است.
-
تتحقیق علمی در مورد اثر ماده برمسیرعبورنور و انحراف شعاع نورانی در مجاورت سطح یک جسم، به زبان انگلیسی، انستیتو علوم هستهیی شیکاگو، 1326 ش (1947 م).
-
تحقیق آزمایشگاهی عبور نور در مجاورت ماده در دانشکده علوم دانشگاه تهران، 1370-1326ش (1991-1947 م)
-
تحقیق درمورد دیوان حافظ و رساله جامع تفسیر ابیات و غزلیات حافظ
-
تحقیق درمورد گلستان و بوستان سعدی
-
تحقیق درمورد دیوان باباطاهر
-
تحقیق درمورد شاهنامه فردوسی
-
تحقیق درباره انواع ذرات اصلی و تعداد آنها
-
تحقیق درباره شکل فرمول قانون نیروی جاذبه جرمی
-
تحقیق درباره شکل فرمول قانون نیروی جاذبه الکتریکی
-
تحقیق درباره شکل فرمول قانون نیروی جاذبه مغناطیسی
-
تحقیق تجربی درباره تغییر نمار، شکست نور در نزدیکی سطح یک جسم
-
تحقیق در مورد لیزرها و نور همدوس (Coherent Light)
- تحقیق در مورد ارتعاش هسته مغناطیسی (Resonance Nuclear Magnetique)
- تحقیق در مورد اثر موسبوئر (Effect Mossbauer)
کتابهای تالیفی پروفسور حسابی
پروفسور حسابی کتاب هایی در موارد علمی فیزیکی تالیف نمودند که اکثر آن ها به عنوان مرجع علمی دانشگاهی مورد استفاده قرار گرفته است. همچنین با توجه به گستردگی مطالعات ایشان، کتب متعدد فرهنگی و ادبی نظیر فرهنگ حسابی، نام های ایرانی، وندها و گهواژه های فارسی و توانایی زبان فارسی و بسیاری عناوین متفرقه دیگر از ایشان به یادگار مانده است.
- قانون تأسیس دانشگاه تهران، 1312 ش (1933 م).
- فیزیک دوره اول و دوم دبیرستان، 1318 ش (1939 م)
- نامهای ایرانی، 1319 ش (1940 م)
- قانون تأسیس دانشگاه تهران، 1312 ش (1933 م). صورت جلسه آکادمی ملی علمی، 1326 ش (1947 م)
- آیین نامه امور مالی دانشگاه تهران، 1333 ش (1954 م)
- دیدگانی فیزیکی، دانشگاه تهران، 1340 ش (1961 م)
- واژه نامه تخصصی فیزیک، 1369- 1340 ش (1990- 1961 م)
- واژه نامه تخصصی فیزیک، 1369- 1340 ش (1990- 1961 م)
- نگره کاهنربایی، دانشگاه تهران، 1345 ش (1966 م)
- شجره نامه خانواده حسابی، وزارت فرهنگ و هنر 1346 ش (1967 م)
- فیزیک حالت جامد (Solid State Physics) ,(Physque de l Etat Solide) به زبان های انگلیسی و فرانسه، 1348 ش (1969 م) و به زبان فارسی، 1358 ش (1979 م)
- دیدگانی کوانتیک، دانشگاه تهران، 1358 ش (1980 م)
- افعال فرانسه به فارسی
- وندها و گهواژه های فارسی، تهران، 1368 ش (1989 م)
- چگونگی تاریخ ایران
- الکترودینامیک
- نگره الکترونیکی
- جلد اول فرهنگ حسابی، تهران، 1370 ش (1991م)
- گردآوری دیوان حسابی از کتابخانه دانشگاه پاریس، متعلق به قرن 17، و چاپ آن در دانشگاه تهران، 1354 ش (1975 م)
فعالیتهای شغلی و اجتماعی پروفسور حسابی
در شرایطی که اروپا مهد رشد سریع فیزیک بود و با استقبال از دانشمندان فیزیک روز، تمامی امکانات خود را به روی پروفسور حسابی باز کرده بود، ایشان برای ادای دین به ایران بازگشتند و منشا خدمات بزرگی شدند که از فهرست بلند آن می توان به تاسیس دانشگاه تهران، دانشکده فنی، دانشکده علوم و بنیان گذاری مدارس عشایری اشاره داشت که هر یک به نوبه خود سهم به سزایی در پیشرفت جامعه داشت. عنوان بخشی از این خدمات، در فهرست زیر آمده است.
اقدامات علمی و اجرائی
از اقدامات این دانشمند فرهیخته ایرانی میتوان به موارد زیر در مدت زمان حیات ایشان نام برد.
- اولین نقشه برداری فنی و تخصصی کشور (راه بندرلنگه به بوشهر)
- اولین راهسازی مدرن و علمی ایران (راه تهران به دربندسر (شمشک)
- پایه گذاری اولین مدارس عشایری کشور
- پایه گذاری دارالمعلمین عالی (دانش سرای عالی)
- ساخت اولین رادیو در کشور
- راه اندازی اولین آنتن فرستنده در کشور
- راه اندازی اولین مرکز زلزلهشناسی کشور
- راه اندازی اولین راکتور اتمی سازمان انرژی اتمی کشور
- راه اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران
- محاسبه و تعیین ساعت رسمی ایران
- پایه گذاری اولین بیمارستان خصوصی در ایران، به نام بیمارستان گوهرشاد
- شرکت در پایه گذاری فرهنگستان ایران و ایجاد انجمن زبان فارسی
- تدوین اساسنامه طرح تأسیس دانشگاه تهران
- پایه گذاری دانشکده فنی دانشگاه تهران
- پایه گذاری دانشکده علوم دانشگاه تهران
- پایه گذاری شورای عالی معارف
- پایه گذاری مرکز عدسی سازی اپتیک کاربردی در دانشکده علوم دانشگاه تهران
- پایه گذاری بخش آکوستیک در دانشگاه و اندازه گیری فواصل گام های موسیقی ایرانی به روش علمی
- پایه گذاری انجمن موسیقی ایران و مرکز پژوهش های موسیقی
- پایه گذاری و برنامه ریزی آموزش نوین ابتدایی و دبیرستانی
- پایه گذاری مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران
- پایه گذاری مرکز تحقیقات اتمی دانشگاه تهران
- پایه گذاری سازمان انرژی اتمی ایران
- پایه گذاری اولین رصد خانه نوین در ایران
- پایه گذاری مرکز مدرن تعقیب ماهواره ها در شیراز
- مشارکت در پایه گذاری مرکز مخابرات اسدآباد همدان
- پایه گذاری کمیته پژوهشی فضای ایران
- ایجاد اولین ایستگاه هوا شناسی کشور (در ساختمان دانش سرای عالی در نگارستان دانشگاه تهران)
- تدوین اساسنامه و تأسیس موسسه ملی استاندارد
- تدوین آیین نامه کارخانجات نساجی کشور و رساله چگونگی حمایت دولت در رشد این صنعت
- پایه گذاری واحد تحقیقاتی صنعتی سغدایی (پژوهش و صنعت در الکترونیک، فیزیک، فیزیک اپتیک، هوش مصنوعی)
- راه اندازی اولین آسیاب آبی تولید برق (ژنراتور) در کشور
- ایجاد اولین کارگاه های تجربی در علوم کاربردی در ایران
- ایجاد اولین آزمایشگاه علوم پایه در کشور
- تأسیس واحد تحقیقاتی صنعتی سغدایی (1361)
- تشکیل و ریاست کمیته پژوهشی ایران
فعالیت های سیاسی پروفسور حسابی
ایشان، سناتور انتصابی شهر تهران در دوره های اول، دوم و سوم مجلس سنای ایران بود. وی همچنین وزیر آموزش و پرورش کابینه محمد مصدق در سالهای 1951–1952 بود.
افتخارات پروفسور حسابی
در زمینه تحقیق علمی: 25 مقاله، رساله و کتاب، از استاد به چاپ رسیده است. تئوری « بی نهایت بودن ذرات» ایشان در میان دانشمندان و فیزیکدانان جهان، شناخته شده است.
نشان «اوفیسیه دولا لژیون دونور»، و همچنین، نشان «کوماندور دولا لژیون دونور»، بزرگترین نشان های کشور فرانسه، به ایشان، اهدا گردید.
استاد، تنها شاگرد ایرانی پروفسور اینشتین بوده، و در طول زندگی، با دانشمندان تراز اول جهان، نظیر شرودینگر، بورن، فرمی، دیراک، بوهر، … و با فلاسفه و ادبایی همچون آندرهژید، برتراند راسل، … تبادل نظرداشتهاند.
ایشان، از سوی جامعه علمی جهان، به عنوان « مرد اول علمی جهان » (1990 میلادی) برگزیده شدند ، و در کنگره “شصت سال فیزیک ایران” (1366 ه . ش) ملقب به “پدر فیزیک ایران” گردیدند.
فوت پروفسور محمود حسابی
پروفسور حسابی، در 12 شهریور 1371 (ه . ش)، در بیمارستان دانشگاه ژنو، به هنگام معالجه قلبی، بدرود حیات گفتند. مقبره استاد، بنا به خواسته ایشان، در زادگاه خانوادگی، در شهر دانشگاهی تفرش، قرار دارد.