ستاره چیست؟

در آسمان چه می گذرد؟

زمانیکه به آسمان شب نگاه می کنید اجرام مختلفی را می بینید. برای مثال ممکن است ماه را ببینید. گاهی اوقات ممکن است نقاط روشنی را ببینید که مانند ستاره ها چشمک نمیزنند. این نقاط روشن سیارات هستند. اگر تلسکوپ یا دوربین دو چشمی داشته باشید میتوانید برخی قمرهای سیارات را هم اطراف آنها ببینید و از حمله ی آنها چهار قمر روشن تر سیاره ی مشتری را هم احتمالاً بتوانید ببینید.

اما در اغلب شبهای تاریک و صاف تنها ستارگان را می بینید. ستارگان نقاط روشن و نورانی هستند که چشمک می زنند. هزاران ستاره در دایره ی دید ما قرار دارند و هرچقدر آسمان تاریک تر باشد تعداد بیشتری ستاره خواهید دید. میلیونها ستاره هم هستند که خارج از حوزه ی دید ما هستند. تمام ستارگان بجز خورشید بسیار از ما دورند و خارج از منظومه ی شمسی ما قرار دارند. نزدیکترین ستاره که پروکسیما-قنطورس است 4.2 سال نوری از ما فاصله دارد.

وقتی با دقت به آسمان نگاه کنید خواهید دید برخی ستارگان درخشانترند، برخی کم نورتر هستند، برخی آبی بنظر می رسند، برخی سفید رنگند، و برخی هم زرد کمرنگ یا سرخ به نظر می آیند.

ستارگان کیهان انواع بسیاری دارند که در مقاله ای دیگر به آن خواهیم پرداخت.

ما در زیر نور یک ستاره یعنی خورشید افتاب می گیریم. خورشید با سیارات منظومه ی شمسی تفاوت دارد. سیارات در مقام مقایسه بسیار از خورشید کوچکترند و معمولاً یا از سنگ ساخته شده اند (مثل زمین و مریخ) و یا از گازهای سرد (مثل مشتری و زحل).

خورشید مانند دیگر ستاره های کیهان کره ای عظیم و روشن و داغ است و از گازهایی سوزان تشکیل شده که به واسطه ی جاذبه ی دورنی آن در کنار هم نگاه داشته شده اند. خورشید بهمراه 400 میلیارد ستاره ی دیگر در کهکشان راه شیری واقع است. اصل حاکم بر ستاره ها یکسان است: ستاره ها با همجوشی اتمها در هسته شان تولید نور و گرما می کنند. این راز زندگی ستارگان است.

در مورد خورشید این همجوشی به معنای آن است که اتمهای هیدروژن تحت گرما و فشار شدید اتم هلیوم می سازند. برخورد اتمهای هیدروژن به هم تولید گرما و نور می کند. این عمل سنتز هسته ای ستاره ای نام دارد و منبع تمام عناصر کیهان است که وزنی بیش از هیدروژن و هلیوم دارند. در نتیجه هرچیزی که می بینیم و حتی خودمان از اتمهای مواد داخل ستاره تشکیل شده ایم.

حال چگونه این سنتز ستاره ای شکل می گیرد و در حین آن ستاره منفجر نمی شود؟ پاسخ این است: توازن (تعادل) هیدرواستاتیکی. تعادل هیدرواستاتیکی توازن جاذبه ی جرم ستاره (که گازها را به درون می کشد) با کمک فشار بیرونی ناشی از گرما و نور (فشار تشعشعات) (که در درون هسته و به واسطه ی همجوشی هسته ای رخ می دهد) می باشد.

این همجوشی فرآیندی طبیعی بوده و مقادیر زیادی انرژی نیاز است تا واکنشهای همجوشی برای برقراری تعادل با نیروی جاذبه ی ستاره آغار شود. هسته ی ستاره برای آغاز همجوشی هیدروژنی نیاز به دماهایی بیش از 10 میلیون درجه ی سانتیگراد دارد. دمای مرکز خورشید ما 15 میلیون سانتیگراد می باشد.

ستاره ه ای که هیدورژنش را مصرف می کند تا هلیوم تولید کند را ستاره ی رشته ی اصلی می نامند. وقتی تمام هیدروزن ستاره در نتیجه ی تبدیل به هلیوم مصرف شد هسته (بدلیل ناکافی بودن فشار بیرونی تشعشعات جهت برقراری توازن با نیروی جاذبه) منقبض می شود. در این حالت دمای هسته بدلیل فشرده شدن افزایش یافته و هلیوم با همجوشی به کربن تبدیل می شود. در این حالت ستاره به شکل غول سرخ در می آید.

مرحله ی بعدی در حیات ستاره بسته به مقدار جرم آن داد. یک ستاره ی کم جرم نظیر خورشید سرنوشتی متفاوت با ستاره های سنگین تر دارد. در ستاره های کم جرم در این مرحله لایه های بیرونی منفجر شده و سحابی ستاره ای با مرکزیت یک کوتوله ی سفید تشکیل می گردد.

با این حال ستاره های پر جرم منفجر شده و ابرنواختر را می سازند. به این ترتیب مواد سازنده ی ستاره به فضا پراکنده می گردند. آشناترین مثال در مورد سحابی ها سحابی خرچنگ در صورت فلکی ثور است. هسته ی ستاره ی اصلی در زمان تبدیل ستاره به ابرنواختر یا ستاره ی نوترونی می شود و یا به شکل چاله ی سیاه در می آید.

ستارگان در میلیاردها کهکشان در سراسر کیهان پراکنده اند و نقش مهمی در تکامل گیتی ایفا می کنند.

منبع: About