سوپرنوا (ابر نواختر) چیست؟

سوپر نوا یا ابرنواختر انفجار یک ستاره است و بزرگترین انفجاریست که در فضا رخ می دهد.

سوپر نواها معمولاً در دیگر کهکشان ها اتفاق می افتند. با این وجود مشاهده سوپر نواها در کهکشان راه شیری مشکل است، چرا که غبار مانع دید ماست.

در سال 1604 ژوهانس کپلر آخرین سوپر نوای به وقوع پیوسته در کهکشان راه شیری را یافت. تلسکوپ “چاندرای ناسا” باقیمانده های سوپر نوای اخیر را کشف کرد. این سوپر نوا بیش از یکصد سال پیش در کهکشان راه شیری منفجر شده بود.

چه چیزی منجر به سوپر نوا می شود؟

در صورت بروز دگرگونی در هسته یا مرکز یک ستاره به وقوع می پیوندد. دگرگونی می تواند از دو طریق مختلف باشد که نتیجه هر دو یک سوپر نوا است.

اولین نوع سوپر نوا در سامانه ستاره دوتایی اتفاق می افتد. ستاره های دوتایی، دو ستاره هستند که دور یک مدار یکسان می چرخند. یکی از این ستاره ها (کوتوله سفید کربن-اکسیژن) مادّه را از ستاره همراهش (ستاره ندیم) می گیرد. نهایتاً کوتوله سفید مواد زیادی را در خود انباشته می کند. داشتن مواد زیاد باعث منفجر شدن ستاره و به وجود آمدن سوپر نوا می شود.

نوع دوم سوپر نوا در اواخر عمر یک ستاره مجرد اتفاق می افتد. زمانیکه سوخت هسته ای یک ستاره تمام شد برخی از مواد آن به سمت هسته جاری می شوند. در نهایت هسته آنچنان سنگین می شود که نمی تواند نیروی گرانشی خود را تحمل کند. هسته متلاشی می شود، که نتیجه آن یک انفجار بزرگ سوپر نواست.

خورشید یک ستاره است ولی جرم آن به اندازه ای نیست که منجر به سوپر نوا شود.

چرا دانشمندان سوپر نواها را مطالعه می کنند؟

یک سوپر نوا تنها برای مدت کوتاهی شعله ور می شود، ولی می تواند اطلاعات زیادی را در مورد جهان برای دانشمندان بازگو کند.

یک نوع سوپر نوا به دانشمندان نشان داده است در عالم پهناوری زندگی می کنیم که با یک نرخ فزاینده ای بزرگ می شود. علاوه بر این دانشمندان تعیین کرده اند که سوپر نواها نقش عمده ای را در پراکندگی عناصر در جهان ایفا می کنند. زمانیکه یک ستاره منفجر می شود، عناصر و باقیمانده های خود را به فضا پرتاپ می کند. بسیاری از عناصری که بر روی زمین یافت می شوند در هسته ستارگان ساخته شده اند. این عناصر یک ستاره جدید، سیاره و یا هر آنچه که در کائنات وجود دارد را تشکیل می دهند.

دانشمندان ناسا چگونه در پیِ سوپر نواها هستند؟

دانشمندان ناسا برای جست و جو و مطالعه ی سوپر نواها از انواع مختلف تلسکوپ ها استفاده می کنند. بعضی از تلسکوپ ها برای مشاهده نور مرئی انفجار مورد استفاده قرار می گیرند. برخی دیگر اطلاعات دریافتی از اشعه های ایکس و گاما را ثبت می کنند. مشاهده اشعه ایکس توسط تلسکوپ فضایی هابِل ناسا و تلسکوپ چاندرا از سوپر نواها رصد شده است. در ژوئن 2012 ناسا نخستین تلسکوپ مدار گرد را پرتاپ کرد که نور را در ناحیه پرانرژی طیف الکترومغناطیسی متمرکز می کند. Nu STAR چند وظیفه بر عهده دارد. بایستی در پیِ ستاره های متلاشی شده و سیاه چاله ها باشد. جست و جوی باقیمانده های سوپر نواها، دیگر وظیفه Nu STAR است. دانشمندان امیدوارند اطلاعات بیشتری در مورد چگونگی انفجار ستاره ها و عناصر تولید شده توسط سوپر نواها، بدست آورند.

شناخت واژه ها

کوتوله سفید

ستاره ای که نزدیک به انتهای عمر خود است و از همه یا بیشتر نیروی هسته ای خود استفاده کرده است و به اندازه ای همچون اندازه کره زمین کوچک شده است.

اشعه ایکس

یک نوع اشعه الکترومغناطیسی است با طول موج بسیار کوتاه و انرژی بسیار زیاد. اشعه ایکس طول موج کوتاه تر از اشعه فرابنفش و طول موج بلندتر از اشعه گاما دارد.

اشعه گاما

پرانرژی ترین اشعه الکترومغناطیسی با کوتاه ترین طول موج.

منبع: NASA