طراحی رابط کاربری (UI) یا User interface چیست؟

طراحی رابط کاربری (UI) یا User interface و به عبارتی مهندسی رابط کاربری عبارت است از طراحی رابط نرم افزاری کاربری برای سخت افزارها مانند کامپیوتر، لوازم خانگی، دستگاه های تلفن همراه و سایر دستگاه های الکترونیکی که با هدف استفاده حداکثر از کارآیی دستگاه و تجربه کاربر انجام می گیرد.

هدف از طراحی رابط کاربری، ارائه ساده ترین و کارآمدترین روش تعامل برای دستیابی کاربر به اهداف خود است (طراحی کاربر- محور).

طراحی یک رابط کاربری خوب، انجام یک کار را بدون بذل توجه غیر ضروری به آن تسهیل می کند. طراحی گرافیکی و تایپوگرافی بر کارآیی رابط کاربری و نحوه تعامل کاربر تاثیر گذاشته و زیبایی طراحی را بهبود می بخشد؛ جلوه های بصری طراحی می تواند توانایی کاربران برای استفاده از قابلیت های رابط کاربری را افزایش یا کاهش دهد. در فرآیند طراحی رابط کاربری باید میان عملکرد فنی و عناصر بصری (نظیر مدل ذهنی) یک تعادل برقرار نمود تا یک سیستم عملی، قابل استفاده و منطبق با نیازهای کاربر ایجاد شود.

طراحی رابط کاربری در طیف گسترده ای از پروژه ها شامل سیستم های کامپیوتری، خودروها و هواپیماهای تجاری به کار می رود. تمام این پروژه ها شامل تعاملات انسانی متعدد بوده و همچنین نیازمند دانش و مهارت های منحصر به فرد هستند. در نتیجه طراحان تمایل دارند در پروژه های خاصی تخصص و مهارت کسب کنند. این پروژه می تواند طراحی نرم افزار، تحقیق کاربر- محور، طراحی وب و یا طراحی صنعتی باشد.

محتوا

1. فرایندها
2. ملزومات
3. تحقیق

فرآیندهای طراحی رابط کاربری

طراحی رابط کاربری نیازمند درک خوبی از نیازهای کاربر است. چندین مرحله و فرایند در طراحی رابط کاربری وجود دارند که برخی از آنها بسته به نوع پروژه، مطلوبیت بیشتری دارند .

(توجه: در ادامه این بخش، از واژه سیستم برای نشان دادن هر نوع پروژه استفاده می شود که می تواند یک وب سایت ، برنامه یا دستگاه باشد.)

رابط کاربری گرافیکی که بر روی صفحه کامپیوتر نمایش داده می شود نتیجة پردازش بر روی اطلاعات ورودی از سمت کاربر بوده و معمولاً رابط اولیه برای تعامل انسان و ماشین است. رابط های کاربری لمسی که در دستگاه های تلفن همراه کاربرد دارند بصورت پوششی از خروجی بصری بر روی ورودی بصری عمل می کند.

جمع آوری نیازهای عملیاتی

جمع آوری فهرستی از قابلیت های مورد نیاز سیستم برای دستیابی به اهداف پروژه و نیازهای بالقوه کاربران.

• تجزیه و تحلیل کاربر و فعالیت او – یک شکل از تحقیقات میدانی بشمار می رود که شامل تحلیل کاربران بالقوه سیستم از طریق بررسی نحوه انجام فعالیت هایی است که رابط کاربری باید پوشش دهد، و همچنین مصاحبه با کاربران برای شفاف شدن اهداف آنها.

سؤالات متداول از کاربران عبارتند از:

• کاربر از سیستم چه انتظاری دارد؟
• سیستم چگونه با گردش کار عادی کاربر یا فعالیت های روزانه او سازگار می شود؟
• توان درک فنی کاربر در چه حد است و تا کنون از چه سیستم های مشابهی استفاده کرده است؟
• کاربر چه دید و احساسی به رابط کاربری دارد؟
• معماری اطلاعات – ارائه جریان فرایندی و یا جریان اطلاعات سیستم (مانند یک جریان درختی قابل انتخاب برای سیستم تلفن بانک و یا نشانگر سلسله مراتب صفحات برای یک وبسایت).
• ساخت نمونه اولیه – ارائه ساختار کلی به شکل مدل های کاغذی یا بصورت صفحات محاوره ای ساده. به منظور تمرکز بر روی رابط کاربری، از تمام عناصر ظاهری و احساسی و بخش اعظم محتوا در نمونه های اولیه صرفنظر می شود.
• بررسی میزان کارآیی – امکان ارزیابی یک رابط کاربری. این کار عموماً ارزان تر از اجرای یک آزمایش میزان کارآیی (مرحله بعدی) بوده و در مراحل اولیه توسعه سیستم، قابل استفاده است، زیرا می تواند برای ارزیابی نمونه های اولیه یا مشخصاتی از سیستم استفاده شود که معمولاً از طریق کاربران، قابل آزمایش نیستند. بعضی از روش های متداول بررسی عبارتند از: روش گام به گام شناختی، که تمرکز آن بر روی سادگی سیستم برای انجام فعالیت کاربران جدید می باشد؛ روش ارزیابی ابتکاری، که در آن مجموعه ای از فرایندهای ابتکاری به منظور شناسایی مشکلات کاربردی رابط کاربری استفاده می شوند؛ و روش گام به گام گروهی، که در آن گروهی از افراد انتخابی، بصورت گام به گام طبق یک سناریو پیش رفته و مشکلات کاربردی را گزارش می دهند.
• آزمایش میزان کارآیی – آزمایش نمونه های اولیه بر روی یک کاربر واقعی – اغلب با استفاده از یک روش به نام فکر کردن با صدای بلند که در آن شما از کاربر می خواهید در مورد افکار خود در طول کار با سیستم صحبت کند. آزمایش طراحی رابط کاربری به طراح اجازه می دهد تا دیدگاه بینندگان نسبت به طراحی را درک کرده و در نتیجه، ساخت برنامه های موفق را تسهیل می کند.
• طراحی رابط کاربری گرافیکی – طراحی واقعی و نهایی (از نظر بصری و حسی) رابط کاربری گرافیکی (GUI). این رابط کاربری می تواند بر اساس یافته های بدست آمده از تحقیق بر روی کاربران، طراحی شده و برای رفع مشکلات کاربردی مشاهده شده در حین آزمایشات، اصلاح شود. فرآیند مذکور، بسته به نوع رابط کاربری، معمولاً شامل برنامه نویسی کامپیوتری به منظور اعتبارسنجی فرم ها، ایجاد پیوندها یا هر اقدام مطلوب دیگر می باشد.
• تعمیر و نگهداری نرم افزاری – پس از ایجاد یک رابط کاربری جدید، ممکن است گاهی به تعمیر و نگهداری برای تعمیر اشکالات نرم افزاری، تغییر ویژگی های ظاهری و یا ارتقاء کامل سیستم نیاز باشد. زمانی که تصمیم به ارتقاء رابط کاربری گرفته می شود نسخه جدیدی از فرایند طراحی بر روی سیستم قبلی، اعمال شده و مراحل چرخه عمر رابط کاربری تکرار خواهد شد.

ملزومات

ویژگی های دینامیکی یک سیستم بر حسب الزامات محاوره ای مطرح شده در هفت اصل از بخش 10 استاندارد ارگونومی، ISO 9241 توصیف شدهاند. این استاندارد، چارچوب اصول ارگونومی برای تکنیک های محاوره ای را با استفاده از تعاریف سطح بالا، کاربرد های تصویری و ارائه مثال تشکیل می دهد. این اصول، جنبه های دینامیکی رابط کاربری را توصیف کرده و عمدتاً به “احساس” نسبت به رابط کاربری مربوط می شوند. اصول محاوره ای هفتگانه عبارتند از :

• مناسب برای فعالیت: یک محاوره در صورتی برای انجام یک عمل مناسب است که کاربر را در انجام مؤثر و کارآمد آن عمل حمایت کند.
• خود توصیفی: یک محاوره در صورتی خود توصیف است که در هر مرحله، از طریق بازخورد سیستم، بلافاصله توسط کاربر درک شده و یا هر مرحله در صورت نیاز، به کاربر توضیح داده شود.
• کنترل پذیری: یک محاوره در صورتی کنترل پذیر است که کاربر قادر به شروع و کنترل جهت و سرعت تعامل تا زمان رسیدن به هدف خود باشد.
• سازگاری با انتظارات کاربر: یک محاوره، زمانی با انتظارات کاربر منطبق است که با خصوصیات کاربر، نظیر سطح سواد، تحصیلات و تجربه و همچنین ویژگی های عرف کاربران، سازگاری داشته باشد.
• خطای مجاز: یک محاوره دارای خطای مجاز است اگر با وجود خطاهای آشکار در ورودی بتواند نتیجه مورد انتظار را بدون نیاز یا با حداقل نیاز به کاربر بدست دهد.
• مناسب برای شخصی سازی: یک محاوره، زمانی قابلیت شخصی سازی دارد که نرم افزار رابط بتواند با توجه به نوع فعالیت، تنظیمات فردی و مهارت های کاربر، اصلاح شود.
• مناسب بودن برای یادگیری: یک محاوره در صورتی برای یادگیری مناسب است که بتواند کاربر را در جهت یادگیری استفاده از سیستم، پشتیبانی و راهنمایی کند.

کارآیی بر اساس استاندارد ISO 9241 به معنای اثربخشی، بهره وری و رضایتمندی کاربر تعریف شده است. بخش 11 از استاندارد، تعریف زیر را از کارآیی ارائه می دهد:

• کارآیی بر حسب میزان دستیابی کاربر به اهدافی که با استفاده از سیستم، دنبال می کند اندازه گیری می شود (اثربخشی).
• منابع مورد نیاز برای رسیدن به اهداف مورد نظر (بهره وری).
• میزان پذیرش کلی سیستم توسط کاربر (رضایتمندی).

اثربخشی، بهره وری و رضایتمندی می توانند به عنوان شاخص های کیفی کارآیی در نظر گرفته شوند. برای ارزیابی این شاخص ها لازم است به زیر- شاخص ها و در نهایت، به کمیت های قابل اندازه گیری کارآیی تجزیه شوند.

نحوه ارائه اطلاعات با هفت مشخصه در بخش 12 استاندارد ISO 9241 توضیح داده شده است که شامل نحوه سازماندهی اطلاعات (مانند ترتیب، تراز، دسته بندی، برچسب ها و موقعیت)، نمایش موضوعات گرافیکی و کد گذاری اطلاعات (مانند نام اختصاری، رنگ، اندازه، شکل و نشانه های بصری) می شود. “مشخصه های اطلاعات ارائه شده” بیانگر جنبه های استاتیکی رابط کاربری بوده و عموماً به عنوان “ظاهر” رابط کاربری تلقی می شوند. این مشصخه ها در قالب توصیه هایی در استاندارد شرح داده شده اند. هر یک از این توصیه ها یک یا تعدادی از مشخصات هفتگانه را در بر می گیرد. این هفت مشخصه عبارتند از :

• نظم و ترتیب: محتوای اطلاعات به سرعت و با دقت منتقل می شود.
• تفکیک پذیری: اطلاعات نمایش داده شده می تواند با دقت تفکیک داده شود.
• اختصار: ذهن کاربران با اطلاعات نامربوط اشباع نمي شود.
• سازگاری: یک طراحی منحصر به فرد و مطابق با انتظارات کاربر.
• قابل شناسایی: توجه کاربر به اطلاعات مورد نیاز هدایت می شود.
• خوانایی: اطلاعات به آسان قابل خواندن هستند.
• قابل فهم بودن: معانی، واضح، قابل فهم، غیر مبهم، قابل تفسیر و قابل تشخیص است.

راهنمایی کاربر در قسمت 13 استاندارد ISO 9241 توضیح می دهد که اطلاعات راهنمای کاربر باید به سادگی از سایر اطلاعات نمایش داده شده، قابل تشخیص بوده و مختص زمینه فعلی استفاده باشد. راهنمایی کاربر می تواند به پنج روش زیر ارائه شود:

• پیام ها بطور صریح (پیام های خاص) یا بطور ضمنی (پیام های عمومی) نشان می دهند که سیستم منتظر دریافت ورودی است.
• بازخورد در مورد ورودی به موقع، محسوس و غیر سرزده توسط کاربر.
• وضعیت، نشان دهنده حالت مداوم برنامه، اجزای سخت افزاری و نرم افزاری سیستم و فعالیت های کاربر است.
• مدیریت خطا شامل پیشگیری از خطا، اصلاح خطا، پشتیبانی از کاربر برای مدیریت خطا و نمایش پیام های خطا.
• راهنمایی آنلاین برای درخواست های آغاز شده توسط سیستم و کاربر با ارائه اطلاعات مختص زمینه فعلی استفاده.

تحقیق

طراحی رابط کاربری یک موضوع تحقیق قابل توجه بوده است که شامل مباحث زیبایی شناسی آن می شود.

استانداردهای توسعه داده شده در مورد کارایی محصولات نرم افزاری به دهه 1980 باز می گردند. مدل مرجع رابط کاربری IFIP یکی از مبانی ساختاری است که چهار جنبه را برای ساختن رابط کاربری پیشنهاد می دهد:

• جنبه ورودی / خروجی (بصری)
• جنبه محاوره ای (احساس)
• جنبه فنی یا کاربردی (دسترسی به ابزارها و خدمات)
• جنبه سازمانی (حمایت از ارتباط و همکاری)

این مدل تا حد زیادی بر توسعه استاندارد بین المللی ISO 9241 که ملزومات کارآیی طراحی رابط کاربری را توصیف می کند تأثیر گذار بوده است. نیاز به درک مشکلات رابط کاربری در مرحله توسعه نرم افزار و حتی پس از توسعه آن منجر به تحقیق بر روی ابزارهای نمونه سازی سریع برای GUI شده است که می توانند شبیه سازی های متقاعد کننده ای از نحوه کارکرد واقعی نرم افزار را ارائه دهند. برخی از این تحقیقات نشان داده اند که طیف گسترده ای از فعالیت های برنامه سازی برای نرم افزارهای مبتنی بر GUI می توانند از طریق ابزارهایی بجز نوشتن کد برنامه مشخص شوند.

افزایش دستگاه هایی که می توانند به موجب قانون مور، میزبان رابط های کاربری بسیار پیچیده باشند انگیزه قوی تحقیقات در سالهای اخیر بوده است .

تحقیقاتی نیز در زمینه ایجاد خودکار رابط های کاربری با هدف تطبیق یافتن با سطح توانایی کاربر برای سطوح مختلف تعامل انجام شده است.

در تحقیقات انجام شده تا کنون، راه حل های جدیدی علاوه بر نمونه های قدیمی، پیشنهاد شده اند، بطور مثال، یک نمونه اولیه ترکیبی آزمایشگاهی بر اساس یک نمونه اولیه فیزیکی قابل تنظیم بدست آمده است که امکان دستیابی به یک حس لامسه کامل را به لطف وجود ماکت فیزیکی و همچنین یک تجربه بصری واقعی را به لطف ترکیب رابط کاربری مجازی بکار رفته در نمونه فیزیکی با روش های واقعیت افزوده فراهم می سازد.