فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)

فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) به انگلیسی: Information and communications technology ، اصطلاحی بسط یافته از فناوری اطلاعات (IT) است که بر روی نقش یک‌پارچه‌ی ارتباطات و ادغام ارتباطات مخابراتی (خطوط تلفن و سیگنال‌های بی‌سیم) با کامپیوترها، نرم افزارهای سازمانی، میان افزار، حافظه و سیستم‌های صوتی و تصویری که به کاربر اجازه‌ی دسترسی، ذخیره، مخابره و تغییر را می‌دهند، تأکید دارد.

اصطلاح ICT همچنین برای اشاره به همگرا شدن صوت و تصویر و شبکه‌های مخابراتی با شبکه‌های کامپیوتری که بوسیله‌ی یک سیم یا سیستم واسطه انجام می‌شود، کاربرد دارد. انگیزه‌های اقتصادی بسیاری (صرفه جویی اقتصادی عظیمی که در صورت حذف شبکه‌های مخابراتی اتفاق می‌افتد) برای ادغام شبکه‌های مخابراتی با شبکه‌های کامپیوتری و یک‌پارچه‌سازی سیم‌کشی، توزیع و مدیریت سیگنال وجود دارد.

اگر چه ICT تعریفی جهانی ندارد، «مفاهیم، روش‌ها و برنامه‌های دربرگیرنده‌ی ICT ، روزانه و به طور پیوسته در حال تکامل هستند.» گستردگی ICT شامل هر محصولی که در حال نگه داری، بازیابی، تغییر و مخابره است یا شامل دریافت الکترونیکی اطلاعات به صورت دیجیتالی می‌شود. برای مثال می‌توان کامپیوترهای شخصی، تلویزیون‌های دیجیتالی، ایمیل و ربات‌ها را نام برد. برای شفاف سازی موضوع، zuppo سلسله مراتب ICT را تهیه کرده است که تمامی سطوح آن «شامل مقداری وجه مشترک در فناوری‌هایی که انتقال اطلاعات و انواع مختلف ارتباطاتی که به صورت الکترونیکی انجام می‌شوند را تسهیل می‌کند.» مهارت‌های عصر اطلاعات از معیارهای توصیف و مدیریت شایستگی‌های افراد حرفه‌ای در عرصه‌ی فناوری اطلاعات و ارتباطات در قرن ۲۱ به شمار می‌رود.

ریشه لغت ICT یا همان فناوری اطلاعات و ارتباطات

عبارت «فناوری اطلاعات و ارتباطات» در دهه‌ی ۸۰ میلادی توسط محققین دانشگاهی استفاده شده است و ICT پس از آنکه در سال ۱۹۹۷ در گزارشی برای دولت انگلستان توسط دنیس استیونسون استفاده شد، رواج یافت. همچنین در تجدید نظام آموزشی ملی انگلستان، ولز و ایرلند شمالی در سال ۲۰۰۰.

ولی در سال ۲۰۱۲ ، جامعه‌ی سلطنتی پیشنهاد توقف استفاده از کلمه‌ی ICT در مدارس بریتانیایی را ارائه کرد: «به دلیل سوء برداشت‌هایی که از این کلمه شده است.» و در پی آن از سال ۲۰۱۴ ، نظام آموزشی ملی از کلمه‌ی رایانش (computing) استفاده می‌کند که مفهوم برنامه نویسی کامپیوتر را در این نظام منعکس می‌نماید.

تغییرات کلمه در سراسر جهان گسترده شده است به طوری که سازمان ملل متحد، عنوان «نیروی ویژه‌ی فناوری اطلاعات و ارتباطات» را برای دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات در نظر گرفته است.

هزینه و درآمد مشاغل حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات

مبالغ هزینه شده برای IT در سراسر جهان، ۳.۵ تریلیون دلار تخمین زده شده است و با نرخ ۵% به طور سالیانه در حال رشد است و هر ۱۵ سال دو برابر می‌شود. بودجه در نظر گرفته شده توسط دولت فدرال آمریکا برای IT در سال ۲۰۱۴ حدود ۸۲ میلیارد دلار بوده است. هزینه‌های IT ، به عنوان درآمد شرکت‌ها، از سال 2002 به 50% افزایش یافته است و بر روی بودجه‌ی IT فشار وارد است. وقتی به بودجه‌ی IT کمپانی‌های فعلی می‌نگریم، 75% صرف هزینه‌های تکراری (برای تأمین مخارج تجهیزات در بخش IT) و 25% آن صرف اتبکارات جدید برای توسعه‌ی فناوری می‌شود.

به طور میانگین بودجه‌ی IT به چند بخش تقسیم می‌شود:

• 31% هزینه‌ی پرسنل (داخلی)
• 29% هزینه‌های نرم افزاری (خارجی/دسته خرید)
• 26% هزینه‌های سخت افزاری (خارجی/دسته خرید)
• 14% هزینه‌های ارائه دهندگان خارجی خدمات (خارجی/خدمات)

ظرفیت تکنولوژیکی

ظرفیت تکنولوژیکی جهان برای ذخیره‌ی اطلاعات از 2.6 اگزابایت (بهینه فشرده شده) در سال 1986 تا 15.8 در سال 1993 و بیش از 54.5 در سال 2000 به 295 اگزابایت (بهینه فشرده شده) در سال 2007 و حدود 5 زتابایت در سال 2014 رشد یافته است. در سال 2007 این حجم از اطلاعات معادل 1.25 برابر انبوه CD های مرتب چیده شده از زمین تا خورشید و در سال 2014 معادل 4500 برابر این حجم CD بوده است. ظرفیت تکنولوژیکی جهان برای دریافت اطلاعات از طریق شبکه‌های پخش یک طرفه، 432 اگزابایت (بهینه فشرده شده) در سال 1986 ، 715 اگزابایت (بهینه فشرده شده) در سال 1993 ، 1.2 زتابایت (بهینه فشرده شده) در سال 2000 و 1.9 در سال 2007 بوده است. ظرفیت مؤثر جهان برای تبادل اطلاعات از طریق شبکه‌های دو طرفه‌ی ارتباطات مخابراتی، 281 پتابایت (بهینه فشرده شده) در سال 1986 ، 471 پتابایت (بهینه فشرده شده) در سال 1993 ، 2.2 اگزابایت (بهینه فشرده شده) در سال 2000 ، 65 اگزابایت (بهینه فشرده شده) در سال 2007 و حدود 100 اگزابایت در سال 2014 بوده است. ظرفیت تکنولوژیکی جهان برای رایانش اطلاعات کامپیوترهای عمومی که بوسیله‌ی انسان هدایت شوند، از 108 × 3 MIPS در سال 1986 به 1012 × 6.4 MIPS در سال 2007 ارتقا یافته است.

بخش ICT در OECD (سازمان همکاری و توسعه‌ی اقتصادی)

جدول زیر فهرست کشورهای OECD است که بر اساس سهم کل ارزش افزوده‌ی آن‌ها در بخش ICT در سال 2013 دسته بندی شده است:

شاخص توسعه‌ی فناوری اطلاعات و ارتباطات

این شاخص، میزان استفاده و دسترسی کشورهای مختلف سرتاسر جهان را رده بندی و مقایسه می‌کند. در سال 2014 ، ITU (اتحادیه‌ی بین المللی ارتباطات مخابراتی) جدیدترین نسخه‌ی این شاخص را منتشر کرد که کره‌ی جنوبی در رده‌ی اول و به دنبال آن دانمارک رتبه‌ی دوم را دارد. 30 کشور برتر این رده بندی شامل پر درآمدترین کشورها که در آن‌ها کیفیت زندگی بالاتر از متوسط و شامل کشورهایی از اروپا و مناطق دیگر مانند «استرالیا، بحرین، کانادا، ژاپن، ماکائو (چین) ، نیوزیلند، سنگاپور و ایالات متحده است. در سال اخیر، تقریباً همه‌ی کشورهای مورد مطالعه رتبه‌ی خود را بهبود بخشیده‌اند.

اجلاس جهانی سران درباره‌ی جامعه‌ی اطلاعاتی و اهداف توسعه‌ی ICT

در 21 دسامبر 2001، مجمع عمومی سازمان ملل متحد قطع‌نامه‌ی 183/56 را تصویب کرد و طی آن، اجلاس جهانی سران درباره‌ی جامعه‌ی اطلاعاتی (WSIS) به منظور مباحثه در مورد فرصت‌ها و چالش‌های امروزه‌ی این جامعه تأسیس شد. براساس این قطع‌نامه، مجمع عمومی، در راستای پیاده سازی اهداف اعلامیه‌ی هزاره‌ی ملل متحد، اجلاس سران را به این اهداف مرتبط کرد. همچنین این قطع‌نامه بر رویکردی شامل چند ذی‌نفع برای رسیدن به این اهداف تأکید دارد که ذی‌نفعان علاوه بر دولت، جامعه‌ی شهری و بخش خصوصی نیز می‌باشند.

جهت کمک به استحکام و گسترش ICT به هر نقطه‌ی قابل سکونت جهان، 2015 ضرب الاجل رسیدن به اهداف توسعه‌ی هزاره‌ی سازمان ملل (MDGs) که رهبران جهان در سال 2000 بر آن توافق کردند، می‌باشد.

نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش

فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌تواند در دسترسی جهانی به آموزش، عدالت در آموزش، تأمین آموزش و یادگیری با کیفیت، پیشرفت شغلی مدرسین و افزایش تأثیر بر مدیریت، اجرا و اداره‌ی تحصیلات مشارکت داشته باشد.

یونسکو رویکردی وسیع و جامع در راستای ارتقا ICT در آموزش به کار گرفته است. دسترسی، تساوی و کیفیت از چالش‌های اصلی هستند که می‌توانند به آن‌ها پاسخ دهند. سیاست‌های چندجانبه‌ی سازمان‌ها برای ICT در آموزش بوسیله‌ی همکاری سه بخش خود، بر روی این موضوعات تمرکز دارد: ارتباطات و اطلاعات، آموزش و علم.

جامعه‌ی امروز، سبک زندگی کامپیوتر محوری که همیشه در حال رشد است را نشان می‌دهد و شامل نفوذ سریع کامپیوترها به کلاس‌هاست.

فناوری اطلاعات و ارتباطات در عصر حاضر

با بیش از 3 میلیارد نفر دارای دسترسی به اینترنت، ICT همیشه و همه‌جا در جامعه‌ی مدرن حضور دارد. اطلاعات و داده‌ها با سرعت بسیار زیادی در حال افزایش هستند چرا که از هر 10 نفر، 8تای آن‌ها دارای تلفن همراه هوشمند می‌باشند. این رشد سریع، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، ICT را به یک امر کلیدی در زندگی روزمره‌ی ما تبدیل کرده است که بدون برخی از جنبه‌های تکنولوژی بیشتر کارهای دفتری، کاری و معمول، ناکارآمد می‌شوند.

تازه‌ترین داده‌های معتبر در سال 2014 منتشر شده‌اند و نشان می‌دهند که «رشد استفاده از اینترنت به طور پیوسته در حال ادامه یافتن است؛ 6.6% در سال 2014 (3.3% در کشورهای توسعه یافته ، 8.7% در دنیای در حال توسعه) و تعداد کاربران اینترنت در کشورهای در حال توسعه در 5 سال، دو برابر شده است (2009 تا 2014) که دو سوم افراد آنلاین دنیا در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند.»

در عین حال موانع بزرگی در این راه وجود دارند. «از 4.3 میلیارد نفری که از اینترنت استفاده نمی‌کنند، 90% آن‌ها در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند. در 42 کشوری که کمترین اتصال به اینترنت را دارند، (LCCs) ، (که 2.5 میلیارد نفر در آن‌ها زندگی می‌کنند) فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات عمدتاً از دسترس خارج می‌شوند، علی الخصوص در بخش‌های روستایی نشین آن‌ها.»  ICT هنوز به نقاط دوردست برخی کشورها نفوذ نکرده است. همچنین چند کشور در حال توسعه دچار کمبود هر نوع اینترنت هستند. این موضوع شامل عدم دسترسی به خطوط تلفن، به خصوص پوشش شبکه‌های موبایلی و اشکال دیگر مخابره‌ی الکترونیکی اطلاعات می‌شود.

آخرین «گزارش معیارسنجی جامعه‌ی اطلاعات» محتاطانه اذعان دارد که افزایش پوشش شبکه‌های موبایلی مزبور، ظاهری است، زیرا «تعدادی از کاربران، چندین اشتراک دارند و این برداشت از آمار و ارقام که کسانی که در پایین هرم قرار دارند سطح دسترسی‌شان به اینترنت مقدار کمی بهبود یافته است، می‌تواند اشتباه باشد؛ تخمین زده شده که 450 میلیون نفر در سراسر جهان در مکان‌هایی زندگی می‌کنند که از دسترسی به خدمات شبکه‌های موبایلی محروم هستند.»

به طور مطلوب، فاصله بین دسترسی به اینترنت و پوشش تلفن همراه در پانزده سال گذشته به طور قابل توجهی کاهش یافته است که «2015 ضرب الاجل رسیدن به اهداف توسعه‌ی هزاره‌ی سازمان ملل (MDGs) که رهبران جهان در سال 2000 بر آن توافق کردند، بود و داده‌های جدید نشان از پیشرفت ICT و درخشندگی شکاف‌های باقیمانده دارد.» ICT به تغییر شکل ادامه می‌دهد و با استفاده از فناوری نانو در موج جدیدی از الکترونیک و ابزارهای ICT قرار گرفته است. جدیدترین تغییرات ICT در دنیای الکترونیک مدرن شامل ساعت‌های هوشمند مانند اپل واچ، مچ‌بندهای هوشمند مانند نایکی پلاس فیول‌بند (Nike+ FuelBand) و تلویزیون‌های هوشمند مانند گوگل تی‌وی می‌شود. با تبدیل شدن کامپیوترهای رومیزی به بخشی از دوران گذشته و استفاده از لپ‌تاپ‌ها به عنوان روش ارجح رایانش، ICT به اصلاح و تغییر خود در جهان همیشه در حال تغییر ادامه می‌دهد.

فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات در تکثرگرایی سریع در جنبش‌های اجتماعی جدید این عصر نیز نقش دارند. بر اساس گفته‌ی بروس بیمبر، «اینترنت درحال تسریع در روند شکل‌گیری گروهی مسئله و اقدام است.» و اصطلاح تکثرگرایی سریع را برای توضیح این پدیده‌ی جدید تعریف کرد. فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات ابزارهایی برای «فعال سازی رهبران جنبش‌های اجتماعی و توانمندسازی دیکتاتورها» هستند و به طور خلاصه، ترویج تغییرات اجتماعی. از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات می‌توان جهت حمایت از مردم محلی برای ایجاد گفتمان‌های سیاسی و مداخلات مستقیم با سیاست های دولتی استفاده کرد؛ همچنین برای تغییر شیوه‌ی رسیدگی به شکایات مردم توسط دولت کاربرد دارد.