پروفسور محمود بهزاد

دکتر محمود بهزاد در  22 اسفند 1292 شمسی در رشت دیده به جهان گشود. او مترجم، مؤلف و زیست‌ شناس بنام ایرانی است که او را پدر علم زيست شناسي نوين نامیده اند.

زندگی نامه

دوران کودکی و جوانی

پدر محمود جواهر ساز بود و چون جواهرات را به سبک فرنگی می‌ ساخت، او را مشهدی علی فرنگی ساز خطاب می‌ کردند. تحصیلات دوره ابتدایی و متوسطه را در رشت گذراند و جزء اولین دیپلمه‌ های گیلان بود.

تحصیلات دانشگاهی و پس از آن

سپس به دانش سرای عالی راه یافت و در سال 1314 در رشته علوم طبیعی و تربیتی فارغ‌ التحصیل شد. پس از اتمام خدمت نظام وظیفه رهسپار کرمانشاه شد و به مدت 5 سال در آن استان ماند و سپس به رشت مراجعت کرد.

به دلیل آشنایی کامل با زبان فرانسوی و مطالعات مداوم، کتاب «داروین چه می‌گوید؟» را به سال 1322 تألیف و کتاب «راز وراثت» اثر ژان روستان را در سال 1323 ترجمه کرد.

وی در سال 1324 پس از انتقال به تهران ، فعالیت آموزشی خود را در دبیرستان البرز آغاز نمود. در سال 1328 همزمان با اخذ مدرک دکترای داروسازی ، فعالیت خود را بر تهیه ی کتاب های درسی و کمک درسی متمرکز ساخت.

او با کمک دکتر علی زرگری و دکتر صادق مبین به تنظیم یک دوره کتاب درسی برای شش کلاس متوسطه همت گمارد . در همین دوران با دکتر احمد بیرشک در گروه فرهنگی هدف همکاری داشته و از همین طریق ، فعالیت خود را به عنوان ویراستار و مترجم موسسه فرانکلین آغاز نمود.

دکتر بهزاد از سال 1340 تدریس علوم طبیعی به زبان فرانسوی را در دبیرستان فرانکوپرسان ( رازی ) عهده دار شد. در همین مدت با دانشگاه آزاد ایران قبل از انقلاب اسلامی به عنوان « ویراستار ارشد » همکاری داشت.

حاصل این دوره تالیف حدود 50 عنوان کتاب بود. در همین ایام ، شورای استادان دانشگاه ، ایشان را به عنوان استاد دانشگاه شناختند و هم زمان در مدرسه عالی دختران هم تدریس می نمودند.

والدین و خانواده پروفسور محمود بهزاد

پدر محمود بهزاد جواهر ساز بود و چون جواهر به سبک فرنگی می ساخت او را مشهدی علی فرنگی ساز خطاب می کردند ،وی مردی روشنفکر بود و تمامی فرزندان و خویشاوندان اعم از پسر و دختر خود را برای رفتن مدرسه ،که در آن موقع کم بود ، تر غیب می کردند و مادرشان هم بانویی متدین و معلم قرآن زنان بود.

  شرایط زندگی خانوادگی پروفسور محمود بهزاد

محمود بهزاد در مورد شرایط زندگی خانوادگی خود ، چنین می گوید :

پدرم جواهر ساز بود و خیلی آدم روشن و ضد خرافه ای بود. همه ی ما و حتی فرزندان قوم و خویش هایمان را هم ، حتی با زور ، به مدرسه فرستاد. روزنامه خوان بود و مجلات و روزنامه های بادکوبه هم برایش می آمد و در جریان مسائل دنیا بود.

یادم است موقع نوشتن اولین کتاب هایم ، به تهران می آمد و هرچه را که لازم بود ، برایم تهیه می کرد ؛ گاهی هم با چه زحمتی.

عمویم جواهر می ساخت و پدرم سرپرستی می کرد. هر دو هم عضو نهضت جنگل بودند. یادم هست که همیشه با تفنگ به مغازه می رفت. وقتی بچه بودم ، خیلی از جنگلی ها از جمله دکتر حشمت را دیده ام.

در همین حدود اداره ثبت اسناد امروز را می گفتند « قورق کارگذار ». اینجا جایی بود که جنگلی ها را می آوردند و اعدام می کردند. صحنه ای که در کودکی بارها شاهدش بودم.

خواهرم مریم که از اولین خانم های تحصیل کرده ی گیلان بود ، سال های متمادی معلم بود. بعدا دکتر دندانپزشک شد. خواهر دیگرم مثل مادرم بیشتر اهل عبادت بود.

برادر کوچکترم ، مدرسه نظام را در کرمانشاه دید و افسر نیروی هوایی شد. آدم آرمانگرایی بود و به خاطر آرمان هایش هم جان باخت. پنج سال از من کوچکتر بود و کلا 39 سال هم زندگی کرد.

نگاهی به خاطرات دوران تحصیل پروفسور محمود بهزاد

محمود بهزاد خاطره ای از دکتر عبدالعلی طاعتی نقل می کند و می گوید :

ساده نویسی را او به من آموخت. هم نویسنده خوبی بود و هم شاعر خوبی. کتاب « داروین چه می گوید ؟ » را که نوشتم و آماده ی چاپ شد به او دادم که نگاهی کند. بعد از خواندن پاراگراف اول ، نگاهی به من کرد و دوباره خواند و بار دیگر نگاهی به من کردو گفت ، چه می خواهی بگویی ؟ به او گفتم. گفت ، همین را بنویس. نوشتم. بعد گفت ، حالا همین را لفظ قلم بنویس. نوشتم. گفت ، حالا مقایسه کن. دیدم تفاوت وحشتناکی دارد ، خجالت کشیدم و درس بزرگ زندگی ام را یادگرفتم.

گفت ، هروقت می خواهی بنویسی ، فکر کن کسی جلوی تو هست ، داری با او حرف می زنی. در واقع این درس هم کمک بزرگی به من کرد و هم من به کمک آن خیلی ها را نویسنده کردم. معمولا آنچه نوشته ها را غیرقابل فهم می کند ، اظهار فضل نویسنده است.

پروفسور محمود بهزاد و خانواده

محمود بهزاد بعد از دیپلم در سال 1311 با دختر یک روحانی که مادرهایشان باهم دخترعمه دختر دایی بودند ازدواج کرد. وی صاحب 4 فرزند است که یک فرزند او ، دکتر فرامرز بهزاد استاد کرسی دانشگاه بامبرگ آلمان ، با نوشته ها و ترجمه های بسیاری که در مورد آثار کافکا و برشت داشته ، در ایران کاملا شناخته شده است.

دختر او ، پریچهر در دانشگاه مونیخ ، بخش تحقیقات دستگاه عصبی کار می کند. پسر دیگرش ، هوشنگ ، آرشیتکت است و در شیراز کار آزاد می کند و پسر اولش ، منوچهر ، در آلمان تحصیل کرد و در امور چاپ متخصص شده بود که در یک تصادف در نزدیکی زالسبورگ اتریش کشته شد.

برخی از فعالیت های پروفسور محمود بهزاد

محمود بهزاد در سال 1360 همکاری خود را با نظام پزشکی رشت و انجمن دارو سازان گیلان آغاز کرد و فعالیت های خود را در تهیه ی مقالات و سخنرانی های پزشکی و دارو سازی و انتشار نشریه انجمن داروسازان گیلان ( حکمت ) متمرکز نمود.

آشنایی دکتر بهزاد با سه زبان انگلیسی ، فرانسه و آلمانی سبب ترجمه های متعددی در زمینه های مختلف زیست شناسی ، فیزیولوژی و ژنتیک گردید.

دکتر بهزاد تاکنون هشتاد عنوان کتاب به صورت تالیف و ترجمه ، در زمینه های پزشکی ، داروسازی و زیست شناسی به چاپ رسانیده و بیش از 90 عنوان کتاب را ویرایش و متجاوز از 200 مقاله را ترجمه یا تالیف نموده است.

شاگردان پروفسور بهزاد

محمود بهزاد در مدت 55 سال تدریس در زمینه های مختلف زیست شناسی ، فیزیولوژی ژنتیک و … شاگردان بسیاری را تربیت نمود که از جمله مشهور ترین آنها می توان به دکتر گنج بخش از پزشکان سرشناسی که در فرانسه یک تیم جراحی را برعهده دارد ، اشاره نمود.

آرا و گرایشهای خاص دکتر بهزاد

محمود بهزاد که به عنوان « پدر زیست شناسی نوین ایران » یا « آسیموف ایران » شهرت دارد ، وی نخستین کسی است که رسم الخط ارقام صفر را تغییر داد. تا آن زمان به جای صفر های جلوی اعداد ، نقطه می گذاشتند که با این پیشنهاد ، رسم الخط آن به صورت دایره های تو خالی تغییر کرد.

فعالیت های علمی پروفسور بهزاد

تحصیلات و فعالیت های علمی در سال 1324 با توجه به علاقه زیادی که به زیست شیمی داشت، به موازات تدریس در دبیرستان البرز تهران در دانشکده دارو سازی ثبت نام کرد و در سال 1328 با اخذ مدرک دکترای داروسازی، فعالیت خود را در تهیه کتاب های درسی و کمک درسی متمرکز ساخت.

استاد به سه زبان فرانسه، انگلیسی و آلمانی آشنایی دارد. در سال 1339 با ترجمه کتاب «سرگذشت زمین» تالیف جورج گاموف وی برنده جایزه سلطنتی شد. ترجمه کتاب «روانشناسی فیزیولوژیک» که در سال 1348 انتشار یافت، موجب شد برای تدریس روانشناسی فیزیولوژیک به دانشگاه تهران دعوت شود.

از آن پس در دانشگاه تهران، دانشسرای عالی و مدرسه عالی دختران به تدریس زیست شناسی و روانشناسی فیزیولوژیک پرداخت. وی از سال 1339 به مدت 15 سال در دبیرستان رازی علوم طبیعی را به زبان فرانسوی تدریس کرد.

تندیس دکتر محمود بهزاد در پارک سبزه‌ میدان رشت

در سال 1341 مامور تاسیس سازمان کتاب های درسی شد و مدت دو سال ریاست این سازمان را به عهده داشت. خدمات درخشان او در سازمان کتاب های درسی فراموش نشدنی است؛ با تلاش او همه کتاب های درسی ایران (از دوره ابتدایی تا پایان دوره متوسطه) تدوین و تالیف شد و با رسم الخط واحدی به چاپ رسید.

در سال 1360 به زادگاه خود بازگشت و همکاری خود را با انجمن داروسازان گیلان آغاز کرد و با بیش از 60 سال تدریس در زمینه‌ های مختلف زیست شناسی، فیزیولوژی و ژنتیک به عنوان «پدر زیست شناسی نوین ایران» معروف شد.

تالیفات و ترجمه های پروفسور محمود بهزاد

پروفسور بهزاد پرکار ترین نویسنده و مترجم کتاب های علمی در ایران است. تعداد تالیف ها و ترجمه های او به 98 جلد کتاب می‌ رسد که 63 کتاب را به تنهایی و 35 کتاب دیگر را به یاری همکاران دانشمند خود تالیف و ترجمه کرده است.

آثار او عموما مورد استقبال و توجه دانش پژوهان، دانشجویان و دانش آموزان قرار گرفته و برخی از تالیف ها و ترجمه‌های وی همانند «داروینیسم و تکامل» اکنون به چاپ دهم رسیده است.

اغلب آثار استاد بهزاد توسط ناشران معتبر همانند بنگاه ترجمه و نشر کتاب، شرکت سهامی کتاب های جیبی، امیرکبیر، خوارزمی، نیل، کتاب فروشی مرکزی و نیز انتشارات دانشگاه ها چاپ و منتشر شده است.

علاوه بر آثاری که نام برده شد و نیز کتاب هایی که با همکاری دیگر استادان منتشر ساخته، صدها مقاله در زمینه‌های مختلف از وی به چاپ رسیده است.

لیست آثار و کتب های ترجمه شده این دانشمند ایرانی و بنام را در زیر میتوانید مشاهده نمایید:

1 آيا به راستي انسان ، زاده ي ميمون است ؟
2 ابعاد انساني نوع آدمي
3 بدن من
4 بيوتكنولوژي
5 بيولوژي براي همه
6 تئوري تكامل و روان شناسي
7 ترجمه ي كتاب 8 گناه بزرگ انسان متمدن
8 ترجمه ي كتاب آدمي حافظه ، ماشين
9 ترجمه ي كتاب آقاي تامپكينز در اندرون خود
10 ترجمه ي كتاب آيا به راستي مردان برتر از زنان اند ؟
11 ترجمه ي كتاب اسرار بدن
12 ترجمه ي كتاب اسرار مغز آدمي
13 ترجمه ي كتاب ايمونولوژي در يك نگاه
14 ترجمه ي كتاب بيوگرافي پيش از تولد
15 ترجمه ي كتاب بيونيك
16 ترجمه ي كتاب پاولف
17 ترجمه ي كتاب پيدايش جهان و انسان
18 ترجمه ي كتاب تكامل ( سري طلايي )
19 ترجمه ي كتاب تن آدمي
20 ترجمه ي كتاب تنها يك زمين
21 ترجمه ي كتاب جانورشناسي ( سري طلايي )
22 ترجمه ي كتاب جهان از چه ساخته شده است ؟
23 ترجمه ي كتاب جهان چگونه آغاز شد ؟
24 ترجمه ي كتاب جهان در سراشيبي سقوط
25 ترجمه ي كتاب حيات در آسمان ها
26 ترجمه ي كتاب حيات و انرژي
27 ترجمه ي كتاب دانشنامه عمومي ( جهان جانداران )
28 ترجمه ي كتاب راز وراثت
29 ترجمه ي كتاب رمز تكوين
30 ترجمه ي كتاب روان شناسي فيزيولوژيك
31 ترجمه ي كتاب روان شناسي و فضا
32 ترجمه ي كتاب زمين در خطر
33 ترجمه ي كتاب زمين شناسي نوين
34 ترجمه ي كتاب زندگي گياهي
35 ترجمه ي كتاب زندگي ما به چه موادي بسته است ؟
36 ترجمه ي كتاب زندگينامه دانشوران
37 ترجمه ي كتاب زيست شناسي BSCS
38 ترجمه ي كتاب زيست شناسي WCB
39 ترجمه ي كتاب زيست شيمي و رفتار
40 ترجمه ي كتاب سرچشمه ي زندگي
41 ترجمه ي كتاب سرگذشت زمين
42 ترجمه ي كتاب سرگذشت زيست شناسي
43 ترجمه ي كتاب شناخت حيات
44 ترجمه ي كتاب شور هستي
45 ترجمه ي كتاب عروج انسان
46 ترجمه ي كتاب علم و زندگي
47 ترجمه ي كتاب علم وراثت
48 ترجمه ي كتاب فارماكولوژي در يك نگاه
49 ترجمه ي كتاب فرهنگ انديشه
50 ترجمه ي كتاب فرهنگ علم
51 ترجمه ي كتاب فرهنگنامه 18 جلدي
52 ترجمه ي كتاب فقط يك تريليون
53 ترجمه ي كتاب فلسفه علمي
54 ترجمه ي كتاب قرن داروين
55 ترجمه ي كتاب كاني هاي جهان ( سري طلايي )
56 ترجمه ي كتاب كتاب هايي كه دنيا را تغيير داده اند
57 ترجمه ي كتاب گفتارهاي فرويد
58 ترجمه ي كتاب گياه شناسي ( سري طلايي )
59 ترجمه ي كتاب مباني فارماكولوژي
60 ترجمه ي كتاب محدوديت هاي رشد
61 ترجمه ي كتاب مرزهاي دانش
62 ترجمه ي كتاب وراثت و طبيعت آدمي
63 جانورشناسي
64 داروينيسم و تكامل
65 دوره ي كامل علوم طبيعي دبيرستان ها
66 روان شناسي حيواني
67 علم
68 علوم سال اول راهنمايي
69 علوم سال چهارم دبستان هاي كشور
70 علوم سال دوم راهنمايي
71 علوم سال سوم دبستان هاي كشور
72 علوم سال سوم راهنمايي
73 قانون جنگل
74 گياه شناسي براي سال ششم طبيعي
75 مغز آدمي از ديدگاه روان شناسي
76 نكاتي چند درباره ي روان شناسي فيزيولوژيك
77 نكاتي چند درباره ي زيست شناسي
78 نكاتي چند درباره ي ژنتيك
79 نكاتي چند درباره ي فيزيولوژي اعصاب و غدد داخلي
80 نكاتي چند درباره ي فيزيولوژي عمومي

مرگ

پروفسور محمود بهزاد، ساعت 4:30 عصر 8 شهریور 1386 به دنبال بیماری چند ماهه سرطان معده که حتی در روز های آخر نیز او را از پا نیانداخت، در منزل شخصی خود در رشت درگذشت.